روانشناسی در ورزش

روانشناسی در ورزش

استرس افزایش یافته در یک ورزشکار می‌تواند منجر به اثرات منفی فیزیکی و روانی بر روی او و کاهش توان و کارایی وی گردد. معمولاً اتفاق اینگونه است که ورزشکار، عرق سرد می‌کند و دربارهٔ نتیجهٔ رقابت خود نگرانی مضاعفی پیدا می‌کند و در می‌یابد که تمرکز کافی را برای انجام رقابت ندارد.
این امر، مربیان را بر آن داشت که به رشته روانشناسی ورزشی و نقش بخصوص آن در مدیریت استرس ورزشکاران، علاقه‌مند شوند و این علاقه‌مندی به‌خصوص، در مورد تکنیک‌هایی بود که سبب کاهش استرس و افزایش تمرکز ورزشکار می‌شدند.
روانشناسی ورزشی ابزار بسیار قدرتمندی در پیروزی یک ورزشکار به حساب می‌آید و تأکید روز افزونی بر آن می‌شود. تأکید بر چهار ویژگی ذهنی ورزشکار، اساس این رشته می‌باشد که در زیر به آنها می‌پردازیم.

۱- تمرکز روانشناسی در ورزش
یک ویژگی ذهنی است که در آن فرد بر کار خاصی متمرکز شده و تمام ذهن خود را معطوف آن کار و انجام بهینه آن می‌کند. چنانچه ورزشکاری تمرکز مناسبی نداشته باشد نمی‌تواند توانایی‌های خود را به‌صورت مؤثر در جهت رسیدن به هدف که همان پیروزی بر حریف می‌باشد به کار گیرد و نتیجهٔ مناسبی را کسب نمی‌کند.
• نوع تمرکز در ورزش های مختلف، متفاوت است:
– تمرکز پایدار: در دوهای مسافت، دوچرخه سواری، تنیس و اسکواش
– تمرکز لحظه‌ای و ناگهانی: در کریکت، گلف و رخدادهای میدانی (دومیدانی)
– تمرکز عمیق: در دوهای سرعت و اسکی
• مختل کننده‌های تمرکز ورزشکار می‌توانند موارد زیر باشند:
ـ اضطراب، افکار منفی و خستگی
ـ رقیب ورزشی وی حین رقابت و صحبت‌های نابجای مربی حین ورزش یا مسابقه
• راه‌های کسب تمرکز: لازم است ورزشکار بر راه‌های رسیدن به هدف نهایی خود تمرکز کند به طور مثال، چنانچه ژیمناستیک کار می‌کند لازم است بر مراحل انجام تکنیک‌های هر حرکتی که می‌خواهد طی مسابقه انجام دهد، تمرکز کند. استفاده از تصویر سازی ذهنی و تصور کردن خود طی انجام آن حرکت، در کسب این نوع تمرکز بسیار می تواند مفید باشد.
ورزشکار می‌تواند روزهای قبل از مسابقه، شب قبل از مسابقه و حتی در زمان قبل از مسابقه چندین بار آنچه را که طی مسابقه انجام خواهد داد را تمرین کند و به صورت عملی اجرا کند تا هماهنگی عصب و عضله و همچنین تمرکز درونی وی تقویت گردد. این امر کمک می‌کند تا بدن ورزشکار بهترین نتیجه را کسب نماید.

۲- اعتماد به نفس
یعنی اعتقاد به توانایی‌های خود. ورزشکاری می‌تواند به هدف خود برسد که به این امر، اعتقاد داشته باشد. حتی اگر فرد، توانایی رسیدن به هدف را داشته باشد اما اعتقاد به رسیدن به هدف را نداشته باشد، نمی‌تواند به هدف برسد. هنگامی که ورزشکاری اعتماد به نفس مناسبی داشته باشد می‌تواند حتی وقتی که کارها به‌صورت دلخواه پیش نرود روحیه خود را حفظ کند و کماکان برای پیروزی خود اشتیاق و تلاش خویش را حفظ کند. برای بهبود اعتماد به نفس، ورزشکار می‌تواند از تصویر سازی ذهنی استفاده کند به این صورت که:
• موفقیت‌های قبلی خود را به یاد بیاورد و آنها را مجسم کند تا به احساس موفق بودن و لذت پیروزی دست یابد.
• سناریو‌های شکست دادن حریف و یا انجام حرکات ورزشی را تجسم کند.

۳- کنترل هیجان‌ها
منظور از کنترل هیجان‌های وزشکار این است که بدانیم ورزشکار چه موقع و چرا دچار هیجان‌هایی می‌شود تا بتوانیم این هیجان‌ها را در مسیر درست هدایت کنیم. هیجان مضر که سبب کاهش عملکرد ورزشکار می‌شود، خشم و اضطراب می‌باشد.
ورزشکار اضطراب خود را به دو صورت فیزیکی و روحی بروز می‌دهد:
• علائم فیزیکی و جسمی اضطراب عبارتند از: تعریق، تهوع، نیاز به رفتن به دستشویی و لرز.
• علائم روحی مربوط به اضطراب عبارتند از: نگرانی، افکار منفی و گیج بودن و فقدان تمرکز.
استفاده از تکنیکهای آرامش‌بخش در امر کاهش و رفع اضطراب، بسیار مفیدند. هنگامی که ورزشکار خشمگین می‌شود، توجه و تمرکز وی به سمت عامل ایجاد کننده خشم معطوف می‌شود، لذا از توجه و تمرکز بر کار اصلی خود منحرف می‌گردد و کارایی او کاهش یافته و اعتماد به نفس وی از بین می‌رود و به راحتی شکست می‌خورد. آموزش روش‌های کنترل خشم می‌تواند کمک شایانی به ورزشکار نماید.

۴- پشتکار و تعهد ورزشی
کارایی و موفقیت ورزشکار به این امر بستگی دارد که طی سال‌ها ورزش در زمینه راه‌های مختلف کسب آمادگی، پشتکار مناسبی داشته باشد. یک ورزشکار برای موفقیت در امر ورزش بخصوص وقتی که به صورت حرفه‌ای انجام گیرد، لازم است که بسیاری از مسائل زندگی و روابط خود با خانواده، دوستان و… را دوباره تنظیم کند و این امر پشتکار مضاعف را می‌طلبد.
عللی که می تواند تعهد پشتکار ورزشکار را تحلیل ببرد عبارتند از:
• عدم مشاهده پیشرفت در امر ورزشی
• آسیب‌های ورزشی
• فقدان علاقهٔ کافی به انجام ورزش مربوطه
• اضطراب‌های مرتبط با ورزش و رقابت
• عدم تعهد به انجام وظایف در سایر هم تیمی‌ها
بسیاری از افراد مانند مربی، دوستان، پزشک تیم و… می‌توانند با دادن انرژی مثبت به ورزشکار به خصوص در دوران آسیب دیدگی، کارایی پایین و بیماری، انگیزه و پشتکار و تعهد ورزشکار را حفظ کرپه و افزایش دهند و به این ترتیب شروعی دوباره را برای وی رقم بزنند.