استاد “مُریهِ وِشیبا” در سال۱۹۲۰ آی کی دو را با تلفیقی از روش مبارزات سامورایی ها، هنر رزمی جوجیتسو و با دانش هنرهای رزمی دیگری که دربرداشت بنیان نهاد. استاد بزرگ تا زمانی که زنده بود شخصاً کلاسهای آموزشی را اداره می کرد.

آموزشهای استاد به دو دوره تقسیم می شد: دوره قبل از جنگ جهانی و دوره بعد از جنگ جهانی. تفاوت تکنیکها و فنون این دو دوره در این است که کلیه فنون در بعد از جنگ حالتی نرمتر پیدا کردند. در این مجال به مقایسه تکنیک “شُومِن اوچی ایکّیُو اُمُتُّ” به روشی که استاد بزرگ تدریس می کرد و آنچه هنرجویان امروزه آموزش می بینند می پردازیم. البته قبل از آن مایل هستم تا کمی راجع به دو مسأله صحبت کنم؛ اول راجع به حرکت “شُومِن اوچی” و بعد راجع به بی تعادل کردن حریف.

شاید شُومِن اوچی ایکّیُو اُمُتِّ از تمریناتی باشد که در باشگاه های آی کی دو بسیار به آن پرداخته میشود. بسیاری از اساتید آی کی دو ، این تکنیک را ستون حرکات پایه می دانند و جلسات تمرین کلاسشان را با اجرای این فن شروع می کنند. علاوه بر این گفته شده است که استاد بزرگ نیز چه در دوره قبل از جنگ و چه در دوره بعد از جنگ به صورت خاصی به تمرین این تکنیک می پرداخته است.

اما این حرکت را امروزه اینگونه تمرین می کنند که، “اوکِه” (مهاجم) نشان میدهد می خواهد با شُومِن به “تُری” (مدافع) حمله کند. سپس تُری ضربه را دریافت نموده، بازوی حمله کننده را به عقب یا به یکی از طرفین وی هدایت می کند. در ادامه پای عقب خود را جلو می آورد تا اوکِه تعادلش را از دست بدهد، و سرانجام حرکت کرده و قفل “ایکّیُو” را اجرا می کند. این توضیح و توصیف بسیار ساده، یکی از پیچیده ترین حرکات فیزیکی است که البته هر آی کی دوکاری می تواند به سادگی آن را در ذهن خود مجسم کند.

حرکاتی که با شُومِن اوچی شروع می شوند سیال بوده و مانند دیگر حرکات، هماهنگی بالایی را بین تُری و اوکِه می طلبد. کافی است تُری کمی تعلل کند تا ضربه شُومِنِ اوکِه مستقیماً روی سر و یا دماغش فرود آید.

تکنیک شُومِن اوچی ایکّیُو از ترکیب دو حرکت اصلی ضربه شُومِن و دفاع ایکّیُو تشکیل شده است.

مشکلی که همیشه گریبانگیر تمرین کنندگان می شود این است که تُری در محاسبه زمان فرود آمدن ضربه شُومن دچار خطا می شود که دلیل این امر هم بسیار ساده است. برای اینکه راحت تر متوجه شوید بهتر است نگاهی به ضربه شُومِن داشته باشید:

به حالت گارد چپ، بطوری که دست راست مقابل کمربند و دست چپ مقابل جناق سینه باشد بایستید. وقتی که می خواهید حرکت شُومِن اوچی را انجام دهید، بایستی هر دو دست، حرکت خود را از پایین شروع کنند و توجه به این نکته نیز ضروریست که دستها از همان حالت گارد به سمت بالا حرکت خود را شروع می نمایند، نه اینکه ابتدا به پایین و سپس به بالا حرکت کنند. سپس دست چپ به بالای سر رسیده و دست راست تقریباً در بالای پیشانی قرار میگیرد. سرانجام هر دو دست به سمت پایین حرکت کرده تا به فرق سر حریف فرضی برسند. درست مانند اینکه قبضه شمشیری را در دست دارید و می خواهید با شمشیر خود ضربه هایی را از بالا به پایین فرود آورید. نکته ظریف مسئله اینجاست که: حرکت از حالت گارد رو به بالا شروع می شود و سپس از بالا به پایین جایی که دستها در مقابل و جلوتر از پیشانیمان بر فرق سر حریف فرضی میرسد تمام میگردد . این در حالی است که بسیاری از هنرجویان در زمان تمرین ضربه شُومِن، حرکت را درست انجام می دهند، ولی در زمان حرکتی ترکیبی مثل شُومِن اوچی ایکّیُو، حرکت شُومِن را فقط از بالا به پایین فرض می کنند!!

مشکل تنظیم زمان لازم برای رسیدن به اوکِه از همین جا شروع می شود که تُری منتظر می ماند تا دست اوکِه ابتدا به بالای سرش برسد، سپس شروع به حرکت می کند و وقتی به او می رسد که دستش پایین آمده. (اگر تُری شانس بیاورد و اوکِه با او هماهنگ باشد، وی لطف کرده و ضربه شُومِن را در میان راه متوقف میکند تا تُری به او برسد!) به این ترتیب شما شاهد حرکتی کاملاً غیر قابل باور، نا هماهنگ و نچندان زیبا خواهید بود.

فکرش را بکنید که در خیابان با کسی درگیر شده و او با چوب و یا قفل فرمان روبروی شما ایستاده است. اگر وی چوبش را بالای سر ببرد و بخواهد با حرکتی شبیه به شُومِن پایین بیاورد، آیا منتظرتان خواهد ماند تا شما به او برسید و دفاع ایکّیُو را انجام دهید؟ مطمناً اینطور نخواهد بود و تا شما به خود بیایید ضربه محکمی را از او دریافت کرده اید.

فراموش نکنید که ضربه شُومِن از دو بخش تشکیل شده:

۱-    حرکت از حالت گارد به بالا.

۲-    حرکت از بالا به سمت فرق سر حریف فرضی.

بنابراین در هنگام اجرای حرکتهای ترکیبی شُومِن اوچی، زمانی که اوکِه شروع به بالا بردن دستش نمود، تُری باید حرکت به سمت اوکِه را شروع کند. بدین ترتیب همانطور که همه اساتید در زمان تمرین می گویند: اگر فاصله تُری با اوکِه مناسب باشد، می تواند وقتی که دست او به بالاترین حد خود رفت، به وی رسیده، کمی نامتعادلش کرده و سپس حرکت مورد نظر خود را انجام دهد.

مسأله دوم نامتعادل کردن حریف است. اجازه بدهید روند حرکات و اجرای فنون آی کی دو را دوباره نگاه کنیم: همراه حریف می شویم، تعادل وی را برهم می زنیم و در انتها حریف را تحت کنترل خود در می آوریم.

نا متعادل کردن حریف مسأله بسیار ظریف و مهمی است. شما می توانید همراه حریف بشوید، اما اگر تعادلش را برهم نزنید و در باشگاه در حال تمرین باشید، اوکِه لطف می کند و خودش را تحت کنترل شما در می آورد و یا با فشار بسیار زیاد باید حرکت خود را به پایان رسانید. تعلل در نامتعادل کردن حریف مسأله ای است که باعث می شود حتی اگر به موقع به اوکِه نیز رسید باشید نتوانید حرکت خود را با آرامش و روان انجام دهید.

فنون آی کی دو از دو ویژگی بسیار مهم و شاید کاملاً متمایز از دیگر هنرهای رزمی برخوردار است: اول اینکه پس از پایان حرکتهای ترکیبی، نحوه به پایان رسیدن آنها مشخص خواهد کرد که آیا حرکت درست اجرا گشته یا خیر. و دوم، اگر حرکت درست انجام شده باشد، تُری باید بتواند با تعادل و آرامش کامل، اوکِه را تا مرحله قفل هدایت کند. بنابراین اگر تُری حریف را به خوبی نامتعادل نکند، در فنونی مانند “ایکّیُو اورا”، برای چرخاندن اوکِه باید تمام وزنش را روی دست او انداخته و با اینکه وی را به خوبی نا متعادل و هدایت نکرده، برای قفل کردن آرنج او نیز مجبور است که دست اوکِه را مانند لباسی که می خواهد روی بند پهن کند، چند بار تکان دهد. یا در ایکّیُو اُمُتِّ وضعیت مضحکتر خواهد شد، زیرا اگر تعادل اوکِه برهم نخورد، ابتدا تعادل تُری برهم خورده و تُری مجبور می شود برای حفظ تعادل به اوکِه تکیه کند! فقط فرض کنید مجبور باشید که چنین تکنیکی را در خیابان انجام دهید !!!

پس برای اجرای زیبا، کارا و موزون هر حرکتی در آی کی دو باید نکات زیر را در نظر داشته باشید:

۱-    فاصله مناسب را با حریف حفظ کنید.

۲-     به موقع به حریف برسید.

۳-    با حریف همراه شوید.

۴-    تعادل او را برهم بزنید.

۵-    با آرامش و به نرمی حریف را تحت کنترل خود در آورید.

پس از این مقدمه می پردازیم به مقایسه فن شُومِن اوچی ایکّیُو اُمُتِّ” به ترتیبی که استاد بزرگ آنرا تدریس می کرده و روشی که ما آموزش می بینم.

ابتدا مراحل این حرکت را به روشی که استاد بزرگ آموزش می داد مرور می کنیم:

•    درحالت “میگی آی هانمی”، تُری پای راست خود را جلو برده و با مشت دست راست، به طرف صورت اوکِه ضربه میزند تا وی با دست راستش جلوی ضربه او را بگیرد.

•    سپس بازوی اوکِه را محکم با دست چپ و مچ دستش را با دست راست می گیرد.

•    کفل و کمر خود را می چرخاند و دست او را به صورت مارپیچ جلوی خود پایین می آورد.

•    با پای چپ قدمی بلند به جلو برمیدارد.

•    پای راست خود را یک گام به جلو برده تا حریف به سینه بخوابد.

•    زانوی پای چپ را در حفره زیر بغل حریف جا میکند.

•    زانوی پای راست را روی زمین میگذارد.

•    بازو و مچ دست حریف را به جلوی زانوهایش رانده و دست او را قفل میکند.

اما امروزه این حرکت را به این ترتیب انجام می دهیم:

•    زمانی که اوکِه در حالت میگی آی هانمی اقدام به اجرای ضربه شُومِن نمود، به او نزدیک می شویم.

•    با قرار گرفتن دست اوکِه در بالاترین حد خود به وی رسیده، با دفاع ایکّیُو، پهلوی اوکِه را کاملاً باز میکنیم.

•    با دست راست ساعد و با دست چپ بازوی اوکِه را کنترل می کنیم.

•    همزمان با هدایت دست حریف به پایین بوسیله حرکت “ایریمی”، با پای راست، بدن خود را یک پارچه به داخل بدن او وارد می کنیم و با دست راست، مچ دست او و با دست چپ، بالای آرنج او را می گیرم.

•    با پای چپ یک گام به سمت جلو و داخل بدن حریف می رویم تا بی تعادل شود و بر روی دست چپ و زانوی چپش بیفتد.

•    با پای راست گامی دیگر به سمت جلو و خارج بدن حریف برداشته و با فشار آوردن بر بالای آرنج حریف، او را به سمت پایین رانده و بروی سینه می خوابانیم و زانوی چپ خود را به روی زمین و در حفره زیر بغل وی گذاشته و مچ دست او را روی ران پای راست قرار می دهیم.

•    زانوی پای راست را روی زمین قرار می دهیم.

•    بازو و مچ دست حریف را به جلوی زانوهایمان می رانیم و دستش را قفل می کنیم.

تفاوت اصلی بین این دو روش در این است که استاد بزرگ با مشت ضربه ای به اوکِه می زده تا او هم تعادلش برهم بخورد و هم حواسش از جایی که تُری می خواهد نفوذ کند پرت شود. در صورتی که ما امروزه زمانی که اوکِه شروع به حرکت میکند به سمت وی می رویم، در بالاترین نقطه ای که دستش قرار میگیرد به دست او رسیده و یکپارچه به داخل بدن او نفوذ می کنیم تا هم تعادلش برهم خورده و هم از نوع حرکت شوکّه شود.

تهیه: فرشاد سلجوقی

تصحیح و تنظیم: محمد عرب سرخی